წმიდა მარკოზ მახარებლის ლიტურგია
სარჩევი
შესავალი
ზოგადი ცნობები მარკოზ მახარებლისა და მისი ლიტურგიის შესახებ
მარკოზ მახარებლის წირვა
სახარებით შესვლა
საკითხავები
დიდი კვერექსი
კათაკმეველთა დატევება
ძღვენის კურთხევა
ძღვენის გარდაქცევა
საკვირაო ლოცვა
თავმოდრეკის ლოცვა
ძღვენის გამოსვენება, ზიარება
სამადლობელი
დასკვნა
გამოყენებული ლიტერატურა და წყაროები
შესავალი
უძველეს ლიტურგიათა შორის მრავალმხრივ საყურადღებოა წმ.მარკოზ მახარებლის ალექსანდრიულ წირვა, რომელიც სხვაგვარად წმ.კირილე ალექსანდრიელის ლიტურგიადაც იწოდება. დასახელებული წირვა სისტემატურად აღესრულება კოპტურ ეკლესიაში, ხოლო წელიწადში რამდენჯერმე კი თითქმის ყველა ავტოკეფალურ-მართლმადიდებელ ეკლესიაში. წინამდებარე თემაში მკითხველი გაეცნობა წმ. მარკოზ მახარებლის წირვის ძირითად სტრუქტურას და შეეძლება მისი ცალკეული ეპიზოდები შეუდაროს ბერძნულ, ინგლისურ და რუსულენოვან ლიტურგიებს. დაინტერესებულ მკითხველს ხსენებული მსახურების ვიზუალურად ხილვა შეუძლია შემდეგ მისამართზე:
Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Αποστόλου Μάρκου
ზოგადი ცნობები მარკოზ მახარებლისა და მისი ლიტურგიის შესახებ
როგორც ევსები კესარიელი გადმოგვცემს, პეტრე მოციქულს სთხოვდა ხალხი, წარმოთქმული ქადაგების წერილობითად გადმოცემას, რის გამოც მისმა მოწაფემ- მარკოზმა აღწერა რიგით მეორე სინოპტიკური სახარება. მოგვიანებით კი მარკოზი ეგვიპტეში იქნა მივლენილი სწორედ იმ მოძღვრების საქადაგებლად, რაც მან წერილობით გადმოსცა. მოციქული მართლაც გაემგზავრა აფრიკის კონტინენტზე, მრავალი მოაქცია ჭეშმარიტ სარწმუნოებაზე და დაარსა ეკლესიები. სავარაუდოდ,სწორედ ამ პერიოდს უნდა უკავშირდებოდეს, ალექსანდრიული ლიტურგიის შექმნაც.[1] S.C.MALAN M.A-ს აქვს საკმაოდ საინტერესო კვლევა ამ ლიტურგიის შესახებ, (THE DIVINE LITURGY OF SAINT MARK THE EVANGELIST;LONDON 1872), რომლის პერიფრაზსაც შემოგთავაზებთ. ეგვიპტის ეკლესიაში ადრეული პერიოდიდანვე გამოიყენებოდა 3 ლიტურგია- წმ.ბასილი დიდის, წმ.გრიგოლი ღვთისმეტყველის და წმ.კირილე ალექსანდრიელის, რომელიც სხვაგვარად იწოდება წმ.მარკოზ მახარებლის ლიტურგიად. უპირველესად ყველა მათგანი დაიწერა ბერძნულად და ადრეულ პერიოდშვე ითარგმნა კოპტურ ენაზე, რის შემდეგაც კვლავ ითარგმნა არაბულად. ამის გამო, მრავალ უძველეს ხელნაწერში ძალიან რთულია იმის დადგენა, თუ რა ნაწილი რომელი პერიოდიდანაა ჩამატებული . როგორც ვახსენეთ მარკოზის ლიტურგია სხვაგვარად იწოდება კირილე ალექსანდრიელის წირვადაც, რადგან ამ უკანასკნელმა შეასწორა და გამართა იგი. დანამდვილებით შეგვიძლია იმის თქმა, რომ წმ.მარკოზსა და წმ.იოანეს ლიტურგიებს სირიისა და ეგვიპტის ეკლესიაში, სხვებთან შედარებით ყველაზე მეტი საერთო აქვთ ერთმანეთთან. ლიტურგიის ბერძნული ორიგინალი მეთექვსმეტე საუკუნეში კალაბრიის მონასტერში აღმოაჩინეს, რის შემდეგაც ქ.პარიზში (1583 წელს) იგი გამოიცა რომის სრული თანხმობით ბერძნულ და ლათინურ ენებზე (CANON ANDREA). ხელახლა გამოქვეყნდა 1716 წელს, Renaudot-ის და 1719 წელს Fabricius-ის მიერ. ხოლო უკანასკნელად კი Dr.Neale (Hayes)-მა (Lond,1878) გამოსცა, სადაც მკვლევარი ყოველგვარი ქარაგმის გარეშე ამბობს, რომ ლიტურგიის ძირითადი ფორმა თავად მახარებლისა და მისი თანადროული მოწაფეების მიერაა შექმნილი. არსებობს Ber Salibi-ს სხვა ნაკლებად სარწმუნო ცნობაც, იგი ამბობს, რომ ლიტურგიის სირიული ვარიანტი ზეციდან ეუწყა მახარებელს, სულთმოფენობიდან მესამე დღეს.[2] წინამდებარე ნაშრომის გამოქვეყვნებისას უმთავრეს სახელმძღვანელოდ გამოვიყენეთ თესალონიკის უნივერსიტეტის პროფესორის- იოანე ფუნდულისის წიგნი- ,,მარკოზ მოციქულის ,წმინდა ლიტურგია.’’ (Ιωάννου Μ. Φουντούλη -,,Θ Ε Ι Α Λ Ε Ι Τ Ο Υ Ρ Γ Ι Α ΤΟ Υ Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Ο Υ Μ Α Ρ Κ Ο Υ ; ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1970.’’), რომლის გამოცემისას თავად პროფესორი 1207 წლით დათარიღებული ბერძნული ხელნაწერით ხელმძღვანელობდა. ამ ნაშრომს კი შევუდარეთ ლიტურგიის ინგლისური[3] და რუსული[4] ვარიანტები. თავში ვახსენეთ, რომ დასახელებულ ლიტურგიას არაერთი ისეთი ნაწილი გააჩნია, რომლის ანალოგის პოვნა სხვაგან საკმაოდ რთულია. შემოგთავაზებთ რამდენიმე მათგანს. 1-რიგით პირველ კვერექსში ვხვდებით ამგვარ მუხლს: ,,პაპისა და მამისა ჩვენისა კეთილად დგომისათვის ვილოცოთ!” საქმე იმაშია რომ ალექსანდრიის ეკლესიის წინამძღოლი მოიხსენიება როგორც- ,,პაპი და პატრიარქი დიდისა ქალაქისა ალექსანდრიის” და რადგან თავად წირვაც ალექსანდრიულია, მისმა შემდგენლებმა მოხსენიებაც უცვლელად დატოვეს: ბერძნ.- ,,Προσεύξασθε υπέρ του πάπα και του επισκόπου.’’ ინგლ. ,,Pray for the papasand the bishop.‘’ რასაც ვერ ვიტყვით რუსებზე, რომლებმაც შეასწორეს იგი და ამგვარი სახე მისცეს: ,,Помолимся о Великом Господине и Отце нашем Святейшем Патриархе АЛЕКСИИ’’. ისევე როგორც შეუცვალეს სახე ამავე კვერექსში მეფეთა მოხსენიებას და თარგმნეს როგორც: ,,Помолимся о властех державы нашей Российстей’’ 2- ძალიან საინტერესო ეპიზოდს ვხვდებით დიდ კვერექსშიც, როდესაც სასულიერო პირი შესთხოვს უფალს, რომ დაიცვას ქვეყანა მდინარის ადიდებისგან. მოგეხსენებათ რომ, ეგვიპტეს სხვაგვარად -,,ნილოსის საჩუქარსაც” უწოდებდნენ, რადგან მისი მოსავლიანობა უმეტესწილად მდინარე ნილოსზე იყო დამოკიდებული. ეგვიპტელი ქურუმები სხვადასხვა რიტუალს თუ მსხვერპლშეწირვას აღასრულებდნენ, რათა მდინარის ,,გული მოეგოთ.” ქრისტიანი სასულიერო პირი კი კვერექსის დროს შესთხოვდა უფალს შეწევნას. დაახლოებით ანალოგიურ სიტუაციას ვხვდებით ანაფორის დროს, როდესაც მწირველი უხვმოსავლიანობას და ნაყოფიერებას სთხოვდა ღმერთს. 3-საყურადღებოა ტაძრის კათაკმეველთაგან დატევების შემდეგ წარმოთქმული მრწამსიც. მოგეხსენებათ რომ, სარწმუნოების სიმბოლოს ფორმირება მეოთხე საუკუნეს უკავშირდება, ხოლო ლიტურგიის ავტორი- მარკოზ მახარებელი კი პირველ საუკუნეში მოღვაწეობდა. ამ დილემის წინაშე დადგომისას არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ წირვას სხვაგვარად კირილე ალექსანდრიელის ლიტურგიაც ეწოდება, რადგან სწორედ მან გაუკეთა რედაქტირება მახარებლის ტექსტს. ხსენებული მამა კი მეხუთე საუკუნეში ხელმძღვანელობდა ალექსანდრიის ეკლესიას. მსახურებაში მრწამსის ტექსტის ჩამატებაც სავარაუდოდ სწორედ ამ პერიოდს განეკუთვნება.
მარკოზ მახარებლის წირვა
დიაკ. – სდექით მლოცველნი !
[5] მღვ. – მშვიდობა ყოველთა.
ერი – და სულისაცა შენისათანა.
დიაკ – ლოცვითა მხმობელნი !
ერი – უფალო შეგვიწყალენ (3-გზის)
მღვ – კითხულობს საიდუმლო ლოცვას (მადლობელნი და მხმობელნი შენნი უფალო ღმერთო ჩვენო…)[6]
მღვ – ასამაღლებელი.[7]
ერი – ამინ.
მღვ – მშვიდობა ყოველთა.
ერი – და სულისაცა შენისათანა. დიაკ – ვილოცოთ კეთილად დგომისათვის მეფეთა.[8]
ერი – უფალო შეგვიწყალენ (3-გზის)
მღვ – საიდუმლო ლოცვა (მეუფეო, უფალო, ღმერთო ყოვლისა მპყრობელო…)
მღვ – ასამაღლებელი[9]
ერი – ამინ.
მღვ – მშვიდობა ყოველთა. ერი – და სულისაცა შენისათანა
დიაკ – პაპისა და მამისა ჩვენისა კეთილად დგომისათვის ვილოცოთ .[10]
ერი – უფალო შეგვიწყალენ (3-გზის)
მღვ -საიდუმლო ლოცვა (მეუფეო, უფალო, ღმერთო ყოვლისა მპყრობელო…[11] თუ მსახურება მონასტერში აღესრულება ამ დროს იხსენება მის წინამძღვარს , ხოლო თუკი ერში მაშინ უპირატეს სასულიერო პირი.)
მღვ – ასამაღლებელი .
ერი – ამინ . სახარებით შესვლა
მღვ. – მშვიდობა ყოველთა.
ერი – და სულისაცა შენისათანა.
დიაკ. – სდექით მლოცველნი!
ერი – უფალო შეგვიწყალენ (3-გზის)
მღვ –კითხულობს საცეცხლურისა და საკმევლის ლოცვას .[12]
მღვ – ასამაღლებელი[13]
ერი – ამინ
დიაკ – აღსდეგინ (იწყება შესვლა სახარებით, რომელსაც წინ მიუძღვიან მნათეები-საცეცხლურითა და სანთლით. სახარებას დაასვენებენ შუა ტაძარში, სახით მრევლისკენ, დასავლეთით იმზირება უპირატესი სასულიერო პირიც, ხოლო დანარჩენები კი ნაწილდებიან მის მარჯვნივ და მარცხნივ, რის შემდეგაც მსახურება გრძელდება საკურთხევლის გარეთ, სანამ არ დაიწყება საგალობელი- ,,რომელნი ქერუბიმთა…’’).
ერი – გალობს სამწმიდაოს (წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკვდავო…)-3-გზის
დიაკ – სდექით მლოცველნი! ერი-უფალო შეგვიწყალენ 3-გზის .
მღვ – მშვიდობა ყოველთა.
ერი – და სულისაცა შენისათანა
დიაკ – სდექით მლოცველნი!
ერი – უფალო შეგვიწყალენ (3-გზის)
მღვ – კითხულობს სამწმიდაოს საიდუმლო ლოცვას საკითხავების მოსამზადებლად – („მეუფეო, უფალო, იესო ქრისტე…“)[14]
მღვ – ასამაღლებელი.[15]
ერი – უფალო შეგვიწყალენ (3-გზის) .
მღვ – ასამაღლებელი .
ერი – ამინ .
ერი – გალობს სამწმიდაოს (წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკვდავო…)-3-გზის; [16]დიდება, აწდა . საკითხავები
მღვ – მშვიდობა ყოველთა.
ერი – და სულისაცა შენისათანა
დიაკ – მოხედენ (კითხულობს საკითხავებს ძველი და ახალი აღთქმიდან) მაგ:I- გამოსვლათა; II – ისაიას ; სამოციქულოდან – პეტრეს კათოლიკე ეპისტოლეს და ა.შ დიაკ – მეუფეო გვაკურთხენ!
მღვ – ასამაღლებელი. (შემდეგ დაადებს საკმეველს საცეცხლურს და წაიკითხავს საიდუმლო ლოცვას)
ერი – ალილუიას მუხლები .
დიაკ – მეუფეო გვაკურთხენ!
მღვ – „გაკურთხოს შენ უფალმან…“
დიაკ – სდექით სმენად წმიდისა სახარებისა ![17]
მღვ – მშვიდობა ყოველთა ! ერი – და სულისაცა შენისათანა.
დიაკ –დაასახელებს სახარებას (მაგ. ლუკასაგან წმიდისა სახარებისა საკითხავი) და წაიკითხავს ტექსტს
ერი – დიდება შენდა უფალო , დიდება შენდა .
დიდი კვერექსი [18]
დიაკ –სდექით მლოცველნი!
ერი – უფალო შეგვიწყალენ
დიაკ – კეთილ შეზავებისათვის ჰაერთასა …
ერი – უფალო შეგვიწყალენ
მღვ –კითხულობს ლოცვას, (რომ მადლი მომადლოს უფალმა ამ კეთილშეზავებულ ჰაერს, რომ არ იყოს სტიქიური უბედურებები და ასე შემდეგ. მაგ. ეს განსაკუთრებით დამოკიდებული იყო ამინდებზე, ნილოსის ან ზოგადად მდინარის ადიდებაზე და ასე შემდეგ და ეს ლოცვაც ზოგადად ამის თავიდან აცილების სავედრებელი იყო)
ერი – უფალო შეგვიწყალენ
მღვ – საიდუმლო ლოცვა, შემდეგ ასამაღლებელი
ერი – ამინ და 122-ე ფსალმუნი.
დიაკ – მშვიდობისათვის ამა ტაძრისა (ან მონასტრის) ვილოცოთ!
ერი – უფალო შეგვიწყალენ VI მუხლზე დიაკონი იხსენიებს მონასტრის წინამძღვარს ან ეპისკოპოსს,
ერი – უფალო შეგვიწყალენ და მღვდელი იხსენიებს ეპისკოპოსს ან იღუმენს. VII მუხლის შემდეგ:
ერი – უფალო შეგვიწყალენ
მღვდელი– კითხულობს საიდუმლო ლოცვას და იტყვის ასამაღლებელს.
ერი – ამინ ჯამში ეს კვერექსი შედგება 7 მუხლისგან და მღვდელიც და დიაკონიც კითხულობს ცალ-ცალკე 7 მუხლს ზემოთ დასახელებული თანმიმდევრობით. კათაკმეველთა დატევება, ძღვენის კურთხევა
მღვ – მშვიდობა ყოველთა!
ერი – და სულისაცა შენისათანა.
დიაკ – კათაკმეველნო კართაგან განვედით ! (ამ დროს სახარებას შეასვენებენ საკურთხეველში, სადაც გაგრძელდება საღვთო ლიტურგია).
ერი– გალობს „რომელნი ქერუბიმთა საიდუმლოდ ვემსგავსენით და ცხოველსმყოფელისა სამებისა…“[19]
მღვ– საცეცხლურზე დაადებს საკმეველს და კითხულობს საიდუმლო ლოცვას. დიდ შესვლას წინ მიუძღვიან მნათეები სანთლით და კმევით. სანთელი იდგმება ამბიონთან სამხრეთის კარის მიმართულებით, ხოლო მნათე საცეცხლურით დგება მის მოპირდაპირე მხარეს, მიაწვდის საცეცხლურს ამბიონზე ,დასავლეთით მომზირალ უპირატეს სასულიერო პირს, რომელიც უკმევს წმიდა ძღვენს და მნათეს დაუბრუნებს საცეცხლურს. რის შემდეგაც მიიღებს ფეშხუმს და დაასვენებს ტრაპეზზე. გამოვა გარეთ, გამოართმევს მღვდელს წმიდა ბარძიმს და მასაც დააბრძანებს ტრაპეზზე,ფეშხუმის გვერდით.ამ პერიოდის მანძილზე მნათე აკმევს). (იკითხება 3 საიდუმლო ლოცვა: I– საკმევლის; II– აღსავლის კარში შესასვლელი; III– ძღვენის ტრაპეზზე დაბრძანების)[20]
დიაკ – ვიყვარებოდეთ ურთიერთარს ამბორითა წმიდითა !
მღვ – ამბორის ლოცვა (საიდუმლოდ).
ერი – ამინ.
მღვ – საკმევლის ლოცვა.
დიაკ – ძღვნის შემწირველნო, სმენად ლოცვისა სდექით !
მღვ – დასახავს ჯვარს ცალ-ცალკე ფეშხუმსა და ბარძიმს და ერთან ერთად იწყებს მრწამსის გალობას. [21]
დიაკ – სდექით მლოცველნო!
მღვ – მშვიდობა ყოველთა! ერი – და სულისაცა შენისათანა.
დიაკ – ძღვნის შემწირველთათვის ვილოცოთ.
ერი – უფალო შეგვიწყალენ. მღვ – საიდუმლო ლოცვა (მეუფეო უფალო იესო ქრისტე ღმერთო…)
ერი – ამინ. ძღვენის გარდაქცევა [22] (ამ დროს მღვდელი გამოვა ამბიონზე,სახით დასავლეთით დადგება და იტყვის )
მღვ – უფალი ჩვენ ყოველთა თანა!
ერი – და სულისაცა შენისათანა!
მღვ – ზე გუაქუნდინ გულნი!
ერი – გვაქვს უფლისა მიმართ. (ამის შემდეგ მღვდელი შემობრუნდება აღმოსავლეთით და იტყვის: )
მღვ – ვმადლობდეთ უფალსა!
ერი – ღირს არს და მართალ.
მღვ – საიდუმლო ლოცვა ( ,, ღირს და მართალ ხარ შენ…“) (აპრილის თვეში მღვდელი ავედრებდა მოსავლის შენარჩუნებას, ივნისის თვეში მდინარეების წყლით სავსენი არ გადმოვიდნენ და არ დაგვიტბორონ ჩვენი სახნავ-სათესი)
მღვ – ასამაღლებელი.
დიაკ – მეუფეო გვაკურთხენ.
მღვ – გაკურთხოს შენ ღმერთმან მადლითა თვისითა, აწ და მარადის და უკუნითი-უკუნისამდე.
მღვ–თავდახრილი კითხულობს საიდუმლო ლოცვას მიცვალებულთათვის. საცეცხლურზე დაადებს საკმეველს და იწყებს საიდუმლო ლოცვას.
დიაკ – მორწმუნენო აღსდექით!
მღვ – კითხულობს საიდუმლო ლოცვას.
დიაკ – მხედველნი აღმოსავლეთით!
მღვ – საიდუმლო ლოცვა.
მღვ – ასამაღლებელი.[23]
ერი – წმიდა არს, წმიდა არს, წმიდა არს უფალი საბაოთ, სავსე არიან ცანი და ქვეყანა სიწმიდითა და დიდებითა შენითა.[24]
მღვ – ისევ დასახავს ჯვარს სიწმიდეს და ამბობს საიდუმლო ლოცვას. მღვ – ასამაღლებელი – მიიღეთ და სჭამეთ![25]
დიაკ – დაადგერნით მოძღვარნო! (ყველა სასულიერო პირს მოუწოდებს იქ ყოფნისთვის). მღვ – ესე არს ხორცი ჩვენი ჩვენთვის განტეხილი მოსატევებელად ცოდვათა.[26]
ერი – ამინ.
მღვ – საიდუმლო ლოცვა.
მღვ – ასამაღლებელი– სვით ამისგან ყოველთა![27]
დიაკ – მერმეცა დაადგრენით!
მღვ – ესე არს სისხლი ჩემი ახლისა აღთქმისა,თქვენთვის და მრავალთათვის დანთხეული,მოსატევებელად ცოდვათა![28]
ერი – ამინ.
მღვ – საიდუმლო ლოცვა. მღვ –აკურთხებს ძღვენს- ,,აკურთხე პური ესე წმინდა და ჰყავ ხორც…’’
ერი – ამინ
მღვ- აკურთხე სისხლი ესე…
დიაკ – დაიკონნო ერთობით მღვდელთა თანა მოვედით!
მღვ – საიდუმლო ლოცვა.
ერი – ვითარცა არს და იყოს ყოველთა ჩვენთა თანა და ყოველსა ყვეყანასა ზედა აწ და მარადის და უკუნისამდე, ამინ.
საკვირაო ლოცვა
მღვ – მშვიდობა ყოველთა!
ერი – და სულისაცა შენისათანა.
დიაკ – ვილოცოთ!
ერი – უფალო შეგვიწყალენ.
მღვ – საიდუმლო ლოცვა და ასამაღლებელი.
ერი – მამაო ჩვენო.
მღვ – საიდუმლო ლოცვა (მეუფეო, უფალო, ღმერთო ყოვლისა მპყრობელო…) და ასამაღლებელი – „რამეთუ შენი არს სუფევა ძალი და დიდება, უკუნითი უკუნისამდე…“[29]
ერი – ამინ.
თავმოდრეკის ლოცვა
მღვ – მშვიდობა ყოველთა!
ერი – და სულისაცა შენისათანა.
დიაკ – თავნი ჩვენნი უფალსა მოვუდრიკნეთ![30]
ერი – წინაშე შენსა უფალო!
მღვ – საიდუმლო ლოცვა და ასამაღლებელი.[31]
ერი – ამინ ძღვენის გამოსვენება, ზიარება
მღვ – მშვიდობა ყოველთა!
ერი – და სულისაცა შენისათანა.
დიაკ – შიშითა ღვთისათა მოვედით!
მღვ – საიდუმლო ლოცვა და ასამაღლებელი.[32]
ერი – „მამა წმიდაა, ძე წმიდაა, წმიდისა სულისა თანა, ერთობითა სულისა წმიდისათა, ამინ.“[33]
დიაკ – კვერექსი:[34] „მშვიდობით ხსნისა და გადარჩენისათვის წმინდისა მამისა ჩვენისათვის ,მიმართ ვილოცოთ.“ (ხდება უპირატესი ეპისკოპოსის მოხსენიება) ერი – უფალო შეგვიწყალენ მღვ – უფალი ყოველთა წმიდათა!
ერი – „და სულისაცა შენისათანა“ და კითხულობს 150-ე ფსალმუნს. მღვდელი განტეხავს ხელით ძღვენს ან საკურთხეველში და ან კიდევ გარეთ, ამბიონზე და ამ განტეხვისას ამბობს საიდუმლო ლოცვას.
მღვ – მოვედით!
მღვ – საიდუმლო ლოცვა და ასამაღლებელი.
დიაკ – მღვდელნო მოვედით ![35] (ეზიარება სამღვდელოება).
დიაკ – მოვედით დიაკონნო ერთობითა და მოწიწებით! (ეზიარებიან დიაკვნები, და იწყება მორწმუნე ერის ზიარება).
სამადლობელი
დიაკ – სდექით მლოცველნო![36]
მღვ – მშვიდობა ყოველთა!
ერი – და სულისაცა შენისათანა.
დიაკ – ვილოცოთ ზიარებად ღირსებით და დიდებად!
ერი – უფალო შეგვიწყალენ!
დიაკ– რაითა მომღებელნი ღირსებად წმიდათა და უკვდავთა და ზეცათა საიდუმლოთა ძღვენთა!
ერი – უფალო შეგვიწყალენ!
დიაკ – საცხოვნებლად ღვთივდაცულისა ერისა ჩვენისა.
ერი – უფალო შეგვიწყალენ.
დიაკ – სარწმუნოებითა და მშვიდობით კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიისა ჩვენისა. ერი – უფალო შეგვიწყალენ.
მღვ – საიდუმლო ლოცვა და ასამაღლებელი.
ერი – ამინ.
დიაკ – თავნი ჩვენნი კურთხევითა მოვუდრიკნეთ უფალსა![37]
მღვ – საიდუმლო ლოცვა. ერი – ამინ. დიაკ – მშვიდობით წარვიდეთ!
ერი – სახელითა უფლისათა!
მღვ – სიყვარული ღვთისა და მამისა, მადლი ძისა და უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი, ზიარება და ძღვენი წმიდისა სულისა ჩვენ ყოველთა თანა აწ და მარადის და უკუნითი-უკუნისამდე![38]
ერი – ამინ. სახელითა უფლისათა გვაკურთხე!
მღვ – დალოცავს მრევლს.
დასკვნა
წინამდებარე ნაშრომში შევეცადეთ შეძლებისდაგვარად გადმოგვეცა ლიტურგიათაგან ერთ-ერთი უძველესის-მარკოზ მახარებლის ალექსანდრიული წირვის ძირითადი სტრუქტურა და მახასიათებლები. იმედი გვაქვს იგი სამომავლოდ უფრო ქართულ ენაზე სრულყოფილად ითარგმნება და პრაქტიკულადაც აღესრულება.
გამოყენებული ლიტერატურა და წყაროები
1-ევსები კესარიელი; საეკლესიო ისტორია; ძველი ბერძნულიდან თარგმნა, შესავალი და კომენტარები დაურთო ზურაბ ჯაშმა; თბილისი-2007 წელი. 2-სამღვდელო კონდაკი; თბილისი; 2007 წელი.
3-უძველესი ქართული ხელნაწერები ავსტრიაში; ვახტანგ იმნაიშვილი; თბილისი 2004 წელი.
4- THE DIVINE LITURGY OF SAINT MARK THE EVANGELIST IV-XII ; Translated from an old coptic Ms.,and compared with the printed of that same liturgy as arranged by S.Cyril. The Rev.S.C. MALAN, M.A.,LONDON 1872 .
5-THE DIVINE LITURGY OF THE HOLY APOSTLE AND EVANGELIST MARK,THE DISCIPLE OF THE HOLY PETER.http://www.ccel.org/ccel/schaff/anf07.xii.iii.html#fnf_xii.iii-p12.2
6-Holiness of Hymns and Puriy of Praises;Mighty Arrows Magazine;November 2002 .
7-WWW.YOUTUBE.COM
8-WWW.WIKIPEDIA.ORG
9-Божественной литургии Святаго Апостола и Евангелиста Марка;В редакции игумена Силуана (Туманова) 2006 ; http://osiluan.ru/liturgii/bozhestvennaya-liturgiya-sv-ap-marka/ 10-(Ιωάννου Μ. Φουντούλη -,,Θ Ε Ι Α Λ Ε Ι Τ Ο Υ Ρ Γ Ι Α ΤΟ Υ Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Ο Υ Μ Α Ρ Κ Ο Υ ; ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1970.’’)
________________________________________
[1]ევსები კესარიელის საეკლესიო ისტორია-(II;XV-XVI)
[2] – THE DIVINE LITURGY OF SAINT MARK THE EVANGELIST IV-XII ; LONDON 1872
[3]–THE DIVINE LITURGY OF THE HOLY APOSTLE AND EVANGELIST MARK, 4150 THE DISCIPLE OF THE HOLY PETER.4151– http://www.ccel.org/ccel/schaff/anf07.xii.iii.html#fnf_xii.iii-p12.2
[4]-Божественной литургии Святаго Апостола и Евангелиста Марка; В редакции игумена Силуана (Туманова) 2006; http://osiluan.ru/liturgii/bozhestvennaya-liturgiya-sv-ap-marka/ [5]-ბერძნ.-,, Επί προσευχήν στάθητε.’’
[6]-ინგლისურენოვან ტექსტში ეს საიდუმლო ლოცვა, ამგვარად ჟღერს: ,,We give Thee thanks, yea, more than thanks, O Lord our God’’
რუს: ,,Благодарим Тя, и паки благодарим усердно, Господи, Боже наш’’
[7]-ბერძნ. δι’ ού και μεθ’ ού σοι η δόξα και το κράτος σύν τω παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ σου Πνεύματι, νύν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
ინგლ.: ,,Through whom and with whom be glory and power to Thee, in Thy most holy, good, and life-giving Spirit, now, henceforth, and for evermore.‘’
[8]-ბერძნ- Προσεύξασθε υπέρ του βασιλέως.
ინგლ.-,,Pray for the king’’
რუს.:,,Помолимся о властех державы нашей Российстей’’
[9]-ინგლ.– ,, Through whom and with whom be glory and power to Thee, with Thy most holy, good, and life-giving Spirit, now, henceforth, and for evermore.’’
[10]-ბერძნ.-,,Προσεύξασθε υπέρ του πάπα και του επισκόπου.’’
ინგლ. ,,Pray for the papasand the bishop.‘’
რუს: ,,Помолимся о Великом Господине и Отце нашем Святейшем Патриархе АЛЕКСИИ’’
[11]-ბერძნ-,, Δέσποτα Κύριε ο Θεός ο παντοκράτωρ, ο Πατήρ του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού“
ინგლ.-,,O Sovereign and Almighty God, the Father of our Lord, God, and Saviour Jesus Christ, we pray and beseech Thee to defend in Thy good mercy our most holy and blessed high priest our Father in God and our most reverend Bishop…’’
[12]- საკმევლის ლოცვა წმ.იოანე ოქროპირისს ლიტურგიაში შემდეგნაირად ჟღერს : ,,საკმეველსა შევსწირავთ შენდა, ქრისტე ღმერთო ჩუენო, საყნოსელად სუნნელებისა სულიერისა. შეიწირე შენსა ზეცისა საკურთხეველსა, და ნაცვლად გარდამოგვივლინე ჩუენ მადლი სულისა შენისა წმიდისა.’’ (სამღვდელო კონდაკი ; გვ.106); იაკობ მოციქულის ჟამისწირვაში ამგვარად : ,,სახიერო მეუფეო ყოველთაო და ყოველთა დაბადებულთა შემოქმედო,შეიწირე შესაწირავი,რომელნი-ესე შესწირვენ შენდა ქრისტე შენისა მიერ და ეკლესიისა შენისაგან კაცად-კაცადისა იგი სარგებელი აღასრულე და უძღოდე ყოველთა სრულებისა მიწევნად და ღირს მყვენ ჩუენ მადლსა და სიწმიდესა შენსა ,რამეთუ ღმერთი მოწყალე და კაცთმოყვარე ხარ და შენდა დიდებასა შევსწირავთ მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე .ამენ . საკუმეველსა ზედა : რომელმან შეიწირე შესაწირავი აბელისი, ნოვესი, აბრაჰამისი, აჰრონისი, სამოველისი,ზაქარიაისი, საკუმეველი შეიწირე ხელთაგან ჩუენ ცოდვილთაისა.’’ (უძვ.ქართული ხელნაწერები ავსტრიაში – გვ.266);
ბერძნ: ,,Δέσποτα ο Θεός ημών, ο την δωδεκαφωτον λαμπάδα των δώδεκα αποστόλων εκλεξάμενος και εξαποστείλας αυτούς εν όλω τω κόσμω κηρύξαι και διδάξαι το ευαγγέλιον της βασιλείας σου και θεραπεύειν πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν εν τω λαώ και εμφυσήσας εις τα πρόσωπα αυτών και ειπών αυτοίς «Λάβετε Πνεύμα άγιον», τον Παράκλητον˙ «αν τινων αφήτε τας αμαρτίας αφέωνται αυτοίς,αν τιχων κρατήτε κεκράτηνται», ούτως και εφ’ ημάς τους περιεστηκότας δούλους σου εν τη εισόδω της ιερουργίας ταύτης επισκόπους, πρεσβυτέρους, διακόνους, αναγνώστας, ψάλτας τε και λαϊκούς συν παντί τω πληρώματι της αγίας καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας˙ ρύσαι ημάς, Κύριε, από αράς και κατάρας και από αναθέματος και δεσμού και αφορισμού και εκ της μερίδος του αντικειμένου και καθάρισον ημών τα χείλη και την καρδίαν από παντός μολυσμού και από πάσης ραδιουργίας, ίνα εν καθαρά καρδία και καθαρώ συνειδότι προσφέρωμέν σοι το θυμίαμα τούτο εις οσμήν ευωδίας και εις άφεσιν αμαρτιών ημών και παντός του λαού σου˙ χάριτι και οικτιρμοίς και φιλανθρωπία του μονογενούς σου Υιού.’’
ინგლ.- ,,O Sovereign Lord our God, who hast chosen the lamp of the twelve apostles with its twelve lights, and hast sent them forth to proclaim throughout the whole world and teach the Gospel of Thy kingdom, and to heal sickness and every weakness among the people, and hast breathed upon their faces and said unto them, Receive the Holy Spirit the Comforter: whosesoever sins ye remit, they are remitted unto them; and whosesoever sins ye retain, they are retained: Breathe also Thy Holy Spirit upon us Thy servants, who, standing around, are about to enter on Thy holy service,4162 upon the bishops, elders, deacons, readers, singers, and laity, with the entire body of the Holy Catholic and Apostolic Church. From the curse and execration, from condemnation, imprisonment, and banishment, and from the portion of the adversary; O Lord, deliver us. Purify our lives and cleanse our hearts from all pollution and from all wickedness, that with pure heart and conscience we may offer to Thee this incense for a sweet-smelling savour, and for the remission of our sins and the sins of all Thy people, through the grace, mercy, and love of Thine only-begotten Son:‘’
რუს: ,,О Владыко Господи, Боже наш, избравший двенадцать апостолов яко двенадцать светильников и давший им силу благовестия, весь мир научая Евангелию Царствия Твоего, исцеляти недужныя и немощныя среди человеков. Вдохнувший в лица их и рекший: приимите Духа Святаго Утешителя, и кому отпустите грехи, тому отпустятся, на ком оставите грехи — на том останутся. Вдохнувший также Духа Святаго и в нас, служителей Твоих, окрест предстоящих святыне Твоей, ожидая входа к святей Твоей службе вкупе с епископами, пресвитерами, диаконами, чтецами, певцами и мирянами по всей земли — полнотою тела Святой Твоей, Соборной и Апостольской Церкви. От отлучения, и проклятия, осуждения, темничных уз и изгнания и от участи диавола, Господи, избави нас. Очисти наши жизни и сердца от всякия скверны и злобы, да с чистым сердцем и совестью принесем Тебе благоуханное кадило сие во оставление наших грехов и грехов всего народа Твоего, чрез благодать, милость и любовь Единороднаго Твоего Сына (влагает фимиам в кадило и кадит во святых вратах)’’
[13]-ბერძნ: (εκφώνως) δι’ ού και μεθ’ ού σοί η δόξα και το κράτος συν τω παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ σου Πνεύματι, νύν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.’
’ ინგლ.- ,,Through whom and with whom be the glory and the power to Thee, with Thy all-holy, good, and life-giving Spirit, now, henceforth, and for evermore.‘’
[14]-ინგლ.- ,,O Sovereign Lord Christ Jesus…’’
[15]-ინგლ.- ,,Let Thy mercy speedily overtake us, O Lord. For Thou art the bringer of good tidings, the Saviour and Guardian of our souls and bodies; and we offer glory, thanks, and the Trisagion to Thee, the Father, Son, and Holy Ghost, now, henceforth, and for evermore.‘’ [16]-ბერძნ: ,, Άγιος ο Θεός, άγιος Ισχυρός, άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς (τρις). Δόξα Πατρί και Υιώ και αγίω Πνεύματι. Και νύν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων˙ αμήν. Αγία Τριάς, ελέησον ημάς.’’
[17] -რუს: ,,Премудрость, прости, услышим Святаго Евангелия. Мир всем.’’
[18]-ბერძნ: ,,Δ. Επί προσευχήν στάθητε. Προσεύξασθε υπέρ των ζώντων˙ προσεύξασθε υπέρ των νοσούντων˙ προσεύξασθε υπέρ των αποδήμων. Λ. Κύριε, ελέησον. Ι. Τους νοσούντας, Κύριε, του λαού σου επισκεψάμενος εν ελέει και οικτιρμοίς ίασαι˙ τους αποδημήσαντας ημών αδελφούς ή μέλλοντας αποδημείν εν παντί τόπω κατευόδωσον. Δ. Προσεύξασθε υπέρ των αγαθών αέρων και των καρπών της γης˙ υπέρ της συμμέτρου αναβάσεως των ποταμίων υδάτων˙ υπέρ των αγαθών υετών και σπορίμων της γης. Λ. Κύριε, ελέησον. Ι. Τους αγαθούς υετούς κατάπεμψον επί τους χρήζοντας και επιδεομένους τόπους˙ τα ποτάμια ύδατα ανάγαγε επί το μέτρον αυτών κατά την σην χάριν˙ τους καρπούς της γης αύξησον εις σπέρμα και εις θερισμόν. Δ. Προσεύξασθε υπέρ της σωτηρίας ανθρώπων και κτηνών˙ προσεύξασθε υπέρ της σωτηρίας του κόσμου˙ προσεύξασθε υπέρ των φιλοχρίστων ημών βασιλέων. Λ. Κύριε, ελέησον. Ι. Την βασιλείαν του δούλου σου (δείνα), όν εδικαίωσας βασιλεύειν επί της γης, εν ειρήνη και ανδρεία και δικαιοσύνη και γαληνότητι διαφύλαξον. Δ. Προσεύξασθε υπέρ των αιχμαλώτων˙ προσεύξασθε υπέρ των κοιμηθέντων˙ προσεύξασθε υπέρ της θυσίας ημών προσφερόντων˙ προσεύξασθε υπέρ των θλιβομένων˙ προσεύξασθε υπέρ των κατηχουμένων˙ προσεύξασθε υπέρ της πόλεως ταύτης˙ προσεύξασθε. Λ. Κύριε, ελέησον. Ι. Την ταπεινήν και ελεεινήν και φιλόχριστον πόλιν ταύτην ρύσαι αυτήν, ο Θεός, αφ’ ημερών πονηρών, από λιμού, λοιμού και επαναστάσεως εθνών, ως και Νινευί της πόλεως εφείσω, ότι ελεήμων και οικτίρμων εί και αμνησίκακος επί κακίας ανθρώπων. Σύ δια του προφήτου σου Ησαΐου είπας˙ «Υπερασπιώ υπέρ της πόλεως ταύτης του σώσαι αυτήν δι’ εμέ και δια Δαυίδ τον παίδα μου»˙ διο δεόμεθα και παρακαλούμέν σε, φιλάνθρωπε αγαθέ, υπεράσπισαι της πόλεως ταύτης δια τον μάρτυρα και ευαγγελιστήν Μάρκον, τον υποδείξαντα ημίν οδόν της σωτηρίας˙ χάριτι και οικτοιρμοίς και φιλανθρωπία του μονογενούς σου Υιού,’’
ხსენებული კვერექსი ინგლისურენოვან ვარიანტში შემდეგნაირად იკითხება:
,,Look down in mercy and compassion, O Lord, and heal the sick among Thy people. May all our brethren who have gone or who are about to go abroad, safely reach their destination in due season. Send down the gracious rain upon the thirsty lands, and make the rivers4171 flow in full stream, according to Thy grace. The fruits of the land do Thou, O Lord, fill with seed and make ripe for the harvest. In peace, courage, justice, and tranquillity preserve the kingdom of Thy servant, whom Thou hast deemed worthy to reign over this land. From evil days, from famine and pestilence, from the assault of barbarians, defend, O Lord, this Christ-loving city, lowly and worthy of Thy compassion, as Thou didst spare Nineveh of old. For Thou art full of mercy and compassion, and rememberest not the iniquities of men against them. Thou hast said through Thy prophet Isaiah,—I will defend this city, to save it for mine own sake, and for my servantDavid’s sake. Wherefore we pray and beseech Thee to defend in Thy good mercy this city, for the sake of the martyr and evangelistMark, who has shown us the way of salvation through the grace, mercy, and love of Thine only-begotten Son.‘’
[19]-ბერძნ: ,,Οι τα χερουβίμ μυσικώς εικονίζοντες και τη ζωοποιώ Τριάδι τον τρισάγιον ύμνον προσάδοντες, πάσαν νύν βιωτικήν αποθώμεθα μέριμναν, ως τον βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι ταις αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν.Αλληλούϊα.’’
[20]- ბერძნ. ,, Άγιε ύψιστε, φοβερέ, ο έν αγίοις αναπαυόμενος Κύριε, αυτός ημάς αγίασον και αξίωσον ημάς της φοβεράς ιερωσύνης και προσάγαγε ημάς τω τιμίω σου θυσιαστηρίω μετά πάσης συνειδήσεως αγαθής και καθάρισον ημών τας καρδίας από παντός μολυσμού˙ πάσαν αίσθησιν πονηράν εκδίωξον αφ’ ημών, αγίασον τον νούν και την ψυχήν και δος ημίν την των αγίων πατέρων ημών επιτελείν λατρείαν, μετά φόβου σου εξιλασκομένοις το πρόσωπόν σου δια παντός˙ σύ γάρ εί ο ευλογών και αγιάζων τα σύμπαντα και σοί την δόξαν και την ευχαριστίαν αναπέμπομεν, τω Πατρί και τω Υιώ και τω αγίω Πνεύματι, νύν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων˙ αμήν. Ο Θεός ο παντοκράτωρ, ο μεγαλώνυμος Κύριος, ο δούς ημίν είσοδον εις τα άγια των αγίων δια της επιδημίας του μονογενούς σου Υιού, Κυρίου δε και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, ικετεύομεν και παρακαλούμεν την σην αγαθότητα, επειδή έμφοβοί εσμεν και έντρομοι, μέλλοντες παρίστασθαι τω φοβερώ και ενδόξω σου θυσιαστηρίω, εξαπόστειλον εφ’ ημάς την χάριν του παναγίου σου Πνεύματος και αγίασον ημών τας ψυχάς και τα σώματα και τα πνεύματα, ίνα εν καθαρά καρδία προσενέγκωμέν σοι δώρα, δόματα, καρπώματα, εις άφεσιν των ημετέρων αμαρτημάτων και ιλασμόν παντός του λαού σου˙ χάριτι και οικτιρμοίς και φιλανθρωπία του μονογενούς σου Υιού, μεθ’ ού ευλογηγός εί σύν τω παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ σου Πνεύματι, νύν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων˙ αμήν.
ინგლ.- ,,O Sovereign and Almighty Lord, look down from heaven on Thy Church, on all Thy people, and on all Thy flock. Save us all, Thy unworthy servants, the sheep of Thy fold. Give us Thy peace, Thy help, and Thy love, and send to us the gift of Thy Holy Spirit, that with a pure heart and a good conscience we may salute one another with an holy kiss, without hypocrisy, and with no hostile purpose, but guileless and pure in one spirit, in the bond of peace and love, one body and one spirit, in one faith, even as we have been called in one hope of our calling, that we may all meet in the divine and boundless love, in ChristJesus our Lord, with whom Thou art blessed.’’
[21]- ,,.Πιστεύω εις ένα Θεόν, Πατέρα παντοκράτορα, ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και αοράτων. Και εις ένα Κύριον Ιησούν Χριστόν, τον Υιόν του Θεού τον μονογενή, τον εκ του Πατρός γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων˙ φώς εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού γεννηθέντα, ού ποιηθέντα, ομοούσιον τω Πατρί, δι’ ού τα πάντα εγένετο. Τον δι’ ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν κατελθόντα εκ των ουρανών και σαρκωθέντα εκ Πνεύματος αγίου και Μαρίας της Παρθένου και ενανθρωπήσαντα. Σταυρωθέντα τε υπέρ ημών επί Ποντίου Πιλάτου και παθόντα και ταφέντα και αναστάντα τη Τρίτη ημέρα, κατά τας Γραφάς. Και ανελθόντα εις τους ουρανούς και καθεζόμενον εκ δεξιών του Πατρός και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς, ού της βασιλείας ούκ έσται τέλος. Και εις το Πνεύμα το άγιον, το Κύριον, το ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το σύν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον και συνδοξαζόμενον, το λαλήσαν δια των προφητών. Εις μίαν, αγίαν, καθολικήν και αποστολικήν Εκκλησίαν. Ομολογώ εν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών. Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών και ζωήν του μέλλοντος αιώνος˙ αμήν.’’
[22]-ბერძნ. -Η ΑΓΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ Ι. Σφραγίζει τον λαόν εκφωνών˙ Ο Κύριος μετά πάντων. Λ. Και μετά του πνεύματός σου. Ι. Άνω ημών τας καρδίας. Λ. Έχομεν προς τον Κύριον. Ι. Ευχαριστήσωμεν τω Κυρίω. Λ. Άξιον και δίκαιον. Δ. Πετάσατε.
[23]-ინგლ.- ,, Thou dost ever sanctify all men; but with all who glorify Thee, receive also, O Sovereign Lord, our sanctification, who with them celebrate Thy praise, and say:’’
[24] –ბერძნ. -. Άγιος, Άγιος, Άγιος, Κύριος Σαβαώθ, πλήρης ο ουρανός και η γη της αγίας σου δόξης.’’ ინგლ.- ,,Holy, holy, holy, Lord God of Sabaoth. Heaven and earth are full of Thy glory.’’ რუს.- ,,Свят, Свят, Свят Господь Саваоф, исполнь небо и земля славы Твоея. Осанна в вышних, благословен грядый во имя Господне, осанна в вышних.“
[25]-ბერძნ.- ,,Λάβετε, φάγετε,’’ ინგლ.- ,,Take, eat. ‘’
რუს.-,, Приимите, ядите.’’
[26]-ბერძნ.-,, τούτό εστι το σώμά μου, το υπέρ υμών κλώμενον και διαδιδόμενον εις άφεσιν αμαρτιών.’’ ინგლ.- ,,For this is my body, which is broken for you, and divided for the remission of sins. ‘’
რუს.- ,,Сие есть Тело Мое, еже за вас ломимое и разделяемое во оставление грехов.’’
[27]-ბერძნ.-,,Πίετε εξ αυτού πάντες,’’
ინგლ.-,,Drink ye all of it. ‘’
რუს.-,, Пийте от нея вси’’
[28]–ბერძნ.-,,) τούτό εστι το αίμά μου το της καινής διαθήκης, το υπέρ υμών και πολλών εκχυνόμενον και διαδιδόμενον εις άφεσιν αμαρτιών.’’
ინგლ.- ,,For this is my blood of the new testament which is shed for you and for many, and distributed among you for the remission of sins’’
რუს.-,, Сия есть Кровь Моя Новаго Завета, яже за вас и за многих изливаемая и раздаваемая во оставление грехов.’’
[29]-ბერძნ: ,,οτι σου εστίν ή βασιλεία και ή δύναμις και ή δόξα είς τους αιώνας των αιώνων’’ [30]-რუს.-,,One Father holy, one Son holy, one Spirit holy, in the unity of the Holy Spirit. Amen.4215 ‘’
[31]-ინგლ.- ,,O Sovereign and Almighty Lord,4211 who sittest upon the cherubim, and art glorified by the seraphim; who hast made the heaven out of waters, and adorned it with choirs of stars; who hast placed an unbodied host of angels in the highest heavens to sing Thy praise for ever; before Thee have we bowed our souls and bodies in token of our bondage. We beseech Thee to repel the dark assaults of sin from our understanding, and to gladden our minds with the divine radiance of Thy Holy Spirit, that, filled with the knowledge of Thee, we may worthily partake of the mercies set before us, the pure body and precious blood of Thine only-begotten Son, our Lord and God and Saviour Jesus Christ. Pardon all our sins in Thy abundant and unsearchable goodness, through the grace, mercy, and love of Thine only-begotten Son:4212 (Aloud.) –Through whom and with whom be glory and power to Thee, with the all-holy, good, and life-giving Spirit.‘’
[32]-ინგლ.- ,,O holy, highest, awe-inspiring God, who dwellest among the saints, sanctify us by the word of Thy grace and by the inspiration of Thy all-holy Spirit; for Thou hast said, O Lord our God, Be ye holy; for I am holy. O Word of God, past finding out, consubstantial4213 and co-eternal with the Father and the Holy Spirit, and sharer of their sovereignty, accept the pure song which cherubim and seraphim, and the unworthy lips of Thy sinful and unworthy servant, sing aloud.’’
[33]-ბერძნ:,,Εις Πατήρ άγιος, εις Υιός άγιος, εν Πνεύμα αγιόν, εις ενότητα Πνεύματος αγίου· αμήν.’’ ინგლ.-,, One Father holy, one Son holy, one Spirit holy, in the unity of the Holy Spirit. Amen. 4215 ‘’ რუს.,, Един Отец Свят, Един Сын Свят, един Дух Свят, во единстве.’’
[35]-ბერძნ.:,,Πρεσβύτεροι, προσέλθετε.’’
[36]-ბერძნ.: ,,Δ. Μετά το πληρώσαι λέγει· Επί προσευχήν στάθητε. Ι. Ειρήνη πάσιν. Λ. Καί τω πνεύματί σου. Δ. Προσεύξασθε υπέρ της αξίας μεταλήψεως. Λ. Κύριε, έλέησον. Δ. Περί των άξιωθέντων μεταλαβείν των αγίων καί αχράντων καί αθανάτων καί επουρανίων μυ¬στηρίων. Λ. Κύριε, έλέησον. Δ. Περί της σωτηρίας παντός του λαού. Λ. Κύριε, έλέησον. Δ. Περί της πίστεως καί ειρήνης της αγίας καθο¬λικής και αποστολικής Εκκλησίας. Λ. Κύριε, έλέησον ‘’
[37]-ბერძნ: ,,Τάς κεφάλας υμών έπ` ευλογίας κλίνατε.’’
[38]-ბერძნ.’’- ,,Η αγάπη του Θεού και Πατρός, η χάρις του Υιού, Κυρίου δε ημών Ιησού Χριστού, η κοινωνία και η δωρεά του παναγίου Πνεύματος είη μετά πάντων ημών, νύν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.’’
ინგლ.- ,,The love of God the Father; the grace of the Son, our Lord Jesus Christ; the communion and gift of the All-holy Spirit, be with us all, now, henceforth, and for evermore’’.
რუს.- ,,Любовь Бога-Отца, благодать Сына, Господа нашего Иисуса Христа, и причастие и дар Всесвятаго Духа да будет со всеми вами ныне и присно и во веки веков’
2015 წელი
გურამ ლურსმანაშვილი